گفتگویی با ساربان عزیزاف استاد دانشگاه دولتی خجند
1396/05/28
استاد دانشگاه دولتی خجند گفت: یکی از درون مایه های قصیده ی امیر خسرو محور اخلاقی و بیان تمثیلی آن است که در آن توجّه مخاطب را به نکات اخلاقی و اجتماعی، که از تمثیل ها نتیجه میگیرد، جلب میکند و این نکات قصیده ی او را از دیگر قصاید متمایز کرده است.
ساربان عزیزاف با اشاره به اینکه امیر خسرو دهلوی از شاعران معروف فارسیزبان هندوستان با آفریدن آثار منظوم و منثور خویش ادبیات فارسی را در قلمرو هندوستان باز هم شکوه و شهامت بیشتری بخشیده است، اظهار کرد: در واقع خسرو دهلوی از خود میراثی ارزندهای باقی گذاشته است که به قول دانشمند معروف اوغان خلیلالله خلیل دسترسی بر کلّیه ی آثار امیر خسرو روزگاری میخواهد. وی ادامه داد: مسئله پیروی و برداشت شعرا از یکدیگر و تأثیریگذاری آنان در آفریدن آثار یکی از موضوعهای بسیار جالب است و تا امروز در این خصوص کارهای نظری از طرف دانشمندان به انجام رسیده است. در خصوص برداشت و تأثیرپذیری امیر خسرو از شعرای متقدّم و تأثیر او به شعرای پس از خود تدقیقات هایی از طرف دانشپژوهان وطنی و خارجی صورت گرفته است، امّا با این وجود، باز نکته هایی نیز به چشم میرسد که تا به حال مورد بررسی کامل قرار نگرفته است. استاد دانشگاه دولتی خجند با اشاره به اینکه در مقاله «بررسی سرچشمه های قصیده ی دریای ابرار امیر خسرو دهلوی و جوابیه های آن» سعی بر آن شده، که تأثیرپذیری وی در سرودن قصیده معروف «دریای ابرار» از شعرای متقدّم و جوابیّه هایی که بر این قصیده از طرف شعرای متأخَّر سروده شده است را مورد بررسی قرار گیرد، بیان کرد: امیر خسرو شاعری است صاحب سبک که تعداد زیادی از نکات شعری خود را از شاعران ماقبل خود برگرفته و آن مضامین را با قدرت اندیشه ی نکتهسنج و قلم سحرآفرین خویش تبدیل به سخنی بیادماندنی و جاودان کرده است . عزیراف افزود: محقّقان بر این نظرند، که بهترین بازآفرینی های او در زمینه ی تأثیر از شعرای پیش از خود «خمسه» به حساب میرود، که کسی به مانند امیر خسرو به« پنج گنج» نظامی جوابیه نگفته است. وی با اشاره به اینکه در نتیجه بررسی قصیده دریای ابرار چنین برمیآید، که بخش زیادی از معانی و سرچشمههای این قصیده حاصل جستجو و مطالعات امیر خسرو از آثار گذشتگان است،ابزار کرد: ولی بیشتر نظر شاعر به دو قصیده حکیم سنایی بوده اس. با وجود این قصیده دریای ابرار را امیر خسرو با یک سبک و اسلوب و زبان خاصی بیان داشت، که در تاریخ ادبیات فارسی قصیدههای حکیم سنایی و شیخ عطّار به مانند این قصیده معروفیت پیدا نکردند. استاد دانشگاه دولتی خجند در پایان خاطرنشان کرد: نکته قابل توجه دیگر این است که یکی از درون مایه های قصیده ی امیر خسرو محور اخلاقی و بیان تمثیلی آن است، که در آن توجّه مخاطب را به نکات اخلاقی و اجتماعی، که از تمثیل ها نتیجه میگیرد، جلب میکند و این نکات قصیده ی او را از دیگر قصاید متمایز کرده است.اگر چه در طول سدههای زیاد به قصیدهٔ دریای ابرار امیر خسرو جوابیههای زیاد نوشته شده است، ما نمیتوانیم از بین آن جوابیهها بهترینش را معیّن نماییم. برای این کار همهٔ جوابیّها را خوانده مقایسه نمودن لازم است. حال آن که تنها در عصرهای 15-19 زیاده از 50 جوابیهها نوشته شده است.